Monday, 16 December 2013

Pathen Mihem a Hung Kisoh. 1. Ipidia Pathen Chu Mihem Hung Kisoh a Ham? 1.1. Jesu Christa Mihem Hung Kisoh

‘Pathen Mihem Hung Kisoh’ hi English in ‘Incarnation’ akiti. ‘Incarnation’ kiti thucheng hi Bible ahin akimupoi. Pathen thu kholgil ‘Theologian’ ho thucheng man bou  ahi. Chule, ‘Incarnation’ hi Latin paova ‘in’ le ‘caro’ (flesh – tahsa, mihem tahsa) tina akona kilagom ahi, hichu English a sedin ‘clothed in flesh’,eipaova ‘tahsa a kivon’, ahiloule, ‘the act of assuming flesh’ ‘tahsa ahungsondan’ tina ahi. Theology’a jong hin ima danga akimang poi. Akimanna khatseh hi ‘I-Pakaiyu Jesu Christa’n, Pathen Chapa ahi jeng vanga, Ama chamtah a Mihem tahsa’a ahung jeng thu  kiseina a bou kimanga ahi. Hitia chu, Christian Doctrine’a hi ‘Incarnation’ hi ‘Pakai Jesu Christa, tonsot Pathen Chapa chu Mihem in ahung kisoh e’ tia aseina ahi. Hiche thilsoh hi leiset le vanthamjol a thilsoh jouse thusima dia thilsoh lenpen ahi. Akibahpi ding umlouhel ahi.
Solchah Paul in aseiye, “Chule, hitobang Pathen hi’na kidang hi seiboiding beihel ahi : Pathen chu tahsa limin ahung kilangtai…”(I Timothy 3:16).
Thengtah a seidin, Jesu Christa mihem hung kiso ( Incarnation of Jesus Christ) hi mihem hi’na dola hetna khellampeh, hetphahlou, mihem hetnan adoljoulou le akholjoulou ahi. Pathen in Ama lekhabu thenga kona bou aphondoh a, chule Lhagao Theng’a hetna apeh honbou ahettheiyu ahi. Pathen in Achapa Mihem akisoa, mihem lah a ahung chen jeng ding lom pha asahding chu thil hahsa ahi. Hinla, hichu ahung hitai, ahidol jouse Athu Bible ahin ajihsah cheh in ahi.
Jesu Christa ‘Mihem ahung kisona le Apen-thenna’.
(Incarnation and the Virgin Birth of Jesus Christ)
Thudang isei masangun, mitamtah in hetkhen hahsa asah’u ‘Jesu Christa ‘Mihem ahung kisona’ le ‘Apen-thenna’ kibahlouna seiyute:
1.Pathen Chapa Mihem hung kisoh hi ‘Pathen Mihem ahung kisoh tahbeh mong e ti hetna ahi;
 2.Apenthenna (the Virgin Birth) hi Pathen Chapa Mihem ahung kisodan ah.
Hiche teni hi thu chomgel kiseina ahivang in, thukhat kiseimatna ahi.Jesu Christa pen chu atheng hilou hile Pathen mihem hung kisoh hitheilou ding, mihem dang ho banga Adam’a chonsetna neiya peng mihem bou hiding ahi.
Thudihtah chu, tonsot-Pathen hija, aloupina jouse dalha’a Mihem hung kisoh ahin; Mihem ahung kisona dingdan alhen chu ‘Apen thengna’ hi ahi.
‘Apen-theng’ kiti hi ‘Nungah thengsel sunga ahung kijil’ hi ahi.
Pathen Mihem ahung kisona hi John sut kipana Thupha hin hitin aseiye :
 ‘’ Thu chu tahsaphe ahungdsoh-in, i-lah-uva ahung chengin, keihon aloupina, Paa kon Chapa chang khatseh loupina chu lungset le thutah lhingset’in kamutauve.’’ (John 1 :14).
Cerinthus, kiti houbung hung kipat tila ‘Docetism’ ho lamkai khat chun i-Pakaiyu chun mihem lim aput maimaiyin bou anaseiye. Hinla, “Thu chu tahsaphe ahungsoh tai” tihin, mihem tahsa lhingset ahungso asei ahibouve.
John 1:14 a kisei hetchetna din chang 1na-hito sim mat ngaiya ahi : ‘’Thu chu ati’la ana umsa ahin, chule Thu chu Pathen’a umsa ahin, chule Thu chu Pathen ahi……….Chule Thu chu Tahsaphe ahungsoh tai.”
Pa-to tonsot’a pat’a umpa chu Mihem hung kisoh a ahi, mihem tahsa chu tahsa’a anei ahi. Mihem limpu mai mai ahipon, mihem tahsa chu tahsa’a anei ahi. Noiya hohi phatechan ven -
Ama chu ’’Pathen-to ana uma ahi’’ (chang. 1); Ama chu ’’tahsaphe hungsoh ahitai” (chang. 14). Ama chu ’’Pathen-to ana uma ahi’’ (chang. 1); Ama chu ’’eiho lah a ahung chengtai’’ (chang. 14).
Thitheilou tonsot Pathen hijingsa chu thithei,mangloiding mihem hung kisoh ahi. Mihem geldia hahsa, hijala, atahbeh ahi!
Paul in Galatia lekhathot a asei kit e: ‘’ Ahinla phat alhinset phat’in Pathenin a-Chapa ahinsol lhan, Danthu dungjuiyin numei sunga ahung pengin, Danthu noiya umho lhatdoh a eiho chalamthu ihina diuvin ahung’e.’’ (Galatians 4:4, 5).
Paul in “ Pathen in Achapa ahinsol chu, numei sunga hungpeng ahi” atina chu, Pathen Mihem hung kisoh mong mong ahi aseina ahi.
Pathen in Achapa ahinsol kiti hin, Pathen in Cha aneiye tia gelthei ahi. Christa chu Chapa ahina chu tonsot’a Pa-to akijopmatnau ahin, Mary sunga ahung pen jeh ahipoi. Chapa hin pa hi’na (mije) anei banga I-Pakaiyu Jesu Christa hin Pathen hi’na chu Pa-to kibanga anei ahi.
“Pathen in Achapa ahinsol ahi”, chunglama alaltouna akona, vana aloupina muna kona ahinsol ahi chu adih e. Pathen in ahinsola hina’a, hinla, apen jouva kona bou Achapa hung hija ahipoi; tonsot’apat Achapa hijingsa chu ahinsol ahijoi.
Kum sangtam masang chun Christ hungpen ding chu Themgao Isaiah in aseitai, ‘’ Eiho din naosen khat apengin, Chapa khat eikipeuve! . . . ’’ (Isaiah 9:6).
Chapa chu eihon i-hetmasanguva, tonsot a eina pehsau ahitai. Mihem’a ahungpen chu eiho koma ahungdan (method) bou ahi.
Paul in Philippi lekhathot’a aseikit’e: ‘’ Hiche hi nalung’uva cheng hen, Jesu Christa lunga jong achen bangin : Ama chu Pathen limpusa ahijal’in, Pathen to kibanga um chu hunama kila hilouding hijongle: Ama minthanna din abolpon, chule, soh lim akivonin, mihem tobang ahung kisoh in:  mihem chonna banga chonnin akimu’n, Ama chamtah-in akisunemin, chule, thina chan-gei tona’n thupeh nit in, thingpel’a thina chan geiyin thupeh anit in ahi. Hijeh a chu Pathenin Ama chu nasatah a achoisanga, Min jouse sanga minthangpen apeh ahi: Hijeh a chu van le leiset chule leiset noiya cheng jouse Jesu min’a dilsu’a chibai aboh cheh diu ahi; Chule, lei jousen Pa Pathen loupina dinga Jesu Christa chu, ‘Pakai’ tia aphondoh cheh diu ahi.”  (Philippians 2:5-1 1).
(Noiya English ahi kalethu ahi, achengchenga hetbaina dia. Bible hi, athu lhangpia kileh aumin, achengchenga kileh aume. Adihmo aumpoi. Lhangpia sim dia kileh hohi abung pumpi isimle asei kihe ahin; aching chenga kileh hohi, aching chenga jong hetbaidia kileh ahi)
{ Let this mind be in you, which was also in Christ Jesus: who, being in the form of God, thought it not robbery to be equal with God: but made Himself of no reputation, and took upon Him the form of a servant, and was made in the likeness of men: and being found in fashion as a man, He humbled Himself, and became obedient unto death, even the death of the cross. Wherefore God also hath highly exalted Him, and given Him a name which is above every name: that at the name of Jesus every knee should bow, of things in heaven, and things in earth, and things under the earth; and that every tongue should confess that Jesus Christ is Lord, to the glory of God the Father’’ (Philippians 2:5-1 1).}
{Eiho paova Bible seidan ‘’Jesu Christa sunga cheng lungput chu nang ho sung gil a jong cheng ding ahi. Aman Pathen lim le mel aput jing jeng vangin, Pumhat’a Pathen to kibah ding agel naisaipoi; Ama chamtah-in keohel’in akilhan, Soh lim le mel akivon jon, Mihem khat bangin ahung umin, Mihem bangin mihem mel’in ahung kilah-in, Thina chan geiyin achamtah-in akineosah-in, Thingpel’a thina chan geiyin thun anunge. Hijeh a chu Pathenin Ama chu munsangpen chungvuma akhansanga, Min jouse sanga minthangpen apeh ahin; Hijeh a chu van le leiset chule leiset noiya cheng jousen Dilsua Jesu min’a chibai aboh diu; Chule lei jousen Pa Pathen loupina dinga Jesu Christa chu, ‘Pakai’ tia aphondoh cheh diu ahi.” (Philippians 2:5-1 1).}
Mihem ahungso masang chun Jesus Christ chu ’’Pathen limpu ahi’’ (chang. 6). Ati’la pat Jesu Christa chu Pathen hi’na nei anahi, Pathen’a ana umjingsa (ahiloule ana umkop), chule, Pathen (essential Deity) ahi’na umjing chu beitheilou ahi. Pathen thaneina (Divine) aneina chu, anei jingsa ahijeh ahi. Ama hi Pathen ahi.
Ama ’’ Pathen to kibanga um chu hunama kila hilouding hijongle’’ (chang. 6). Tonsot Chapa chun Pa tobang hiding chu dandihlouva hunama kila ahisah poi. Pathen to-kibahna chu hunama akilah ahipoi. Tonsot’a pat’a aneijingsa, itobang thaneina’n jong alahpeh thei ahipoi. Mihem ahung kisoh achu Pathen Thaneina anei chu ahin dalhapoi, vana adinmun le aloupina bou chu ahin dalhah ahi.
Christian lah a, ahina diu bep kalvala, hetna sang kisa tampi um jeh a loi chomchom hung umdoh kha ahi. Hiche jeh achu Solchah Paul in Philippi mite koma lekha hi athot ahi. Lekhathot lhanpi ho bangin, thuhil dihlou(false doctrines) ho asosal pon, Pakai Jesu Christa nunchan hi Ama tahsanten kineosahna, eima ding gellouva midang ding gelna le khohsahna lam dola juiding ahina asei joh ahi.

 (1) ‘’ Ama minthanna din abolpon.” Pathen chu Ama chamtah a keuhela hung kilha’a ahi! Mihem ahung kisoa chu Pathen Hi’na (His Deity) chu beiya ahipoi, ajeh chu Pathen hi kikhel theilou (immutable) ahi. Hijeh achu, Pathen ahi’na chu beiya ahipoi. Pathen Chapa hijing; Pathen hijing ahi mihem hija leiset hinkho aman sung jenga jong chu; tua jong vana Pathen Chapa hija, tonsot geiya jong hijing dinga ahi. Ama hi ‘’Jesu Christa, janhi, tuni le tonsot geiya abang hijing ahi.” (Hebrews 13:8).
(2) ‘’ soh lim akivonin.’’ Hitia Jesu hung um chu Ama chamtah a, lungsetna le khotona kidangtag nei jala uma ahi, Hatchungnung Pathen hung kinemsah a soh lim ahungput ahi. Houding, jending ahina dola hung kilang louva, midang jenleding noma hung kilang joh’a ahi. Tonsot’a loupi jing ahi’na kiletsahpi lou le jenledia kilang louva, kineosah le minjen noma hungjo ahi. ‘’Mihem Chapa hi jen dinga hung ahipoi, ajen ding le mitamtah huhhingna dinga Ama hinna toh a hung joh ahi.’’ (Matthew 20:28).
(3) “mihem tobang ahung kisoh in.” Hiche hin mihem lhingset ahina aphondoh ahi. Mihem tahsa le thisan hi ahung nei khompi ahi.(Hebrews 2:14). Limchom ahungput vangin, Pathen (Deity) ahi’na chu abei dehpoi,hichepet le tuni geiya jong Pathen chule Mihem hijing ahi, Pathen chule Mihem(both God and Man), Pathen thaneina nei chule mihem lhinlelna nei(Divine and human),Pathen lhingset chule Mihem lhingset ( perfect in His Deity and perfect in His humanity) ahi.
(4) ‘mihem chonna banga chonin akimu’n Vannoiya ahung chun, Christa chu achenkhompi hoto akivop in, akikoi kang chompoi. Hitia chu, mihem tahbeh ahi chu mijouse mu’un akilahsah’e. I-Pakaiyu mihem hi’na danglam jep kimudoh’a chu; ijakai ahitheina le chonset neilou ahi’na chu ahi. Mihem ahi’na in Dan thunoiyin aumin, hinla, Da apalkeh poi. Mihem ahi’na in lamli in lhep in ana um’e eiho bang in (I John 2:16), hijongle, lhepna ato hochu agel, athusei, ahiloule athinbolset jeh’a ato ahipoi.
(5) “Ama chamtah-in akisunemin Hitobanga ama le ama ki sunem hi vannoiyin amu khapoi. I-Pakaiyu  nemsah dan chu Ama lungdei jouse seplha’n vana Apa lungdeiyin akipedoh thenghel jeng in ahi. Ama lungdei chu Apa lungdei bol ding chu ahi, hijehchun, aphotchetna’n, “Ama lungdei chu kabol jing’e” (John 8:29) ati theiyin ahi. Tonsot Pathen Chapa mihem tahsa-phea gan-ina ahungpen jeng chu jachat-umtah ahi, chubana, in-lhama chenga, milham-gel nu-le-pa seiletna’a um ahikit nalai set’e. Pathen chu ‘’ chonsetpo tahsaphe nei limpua Achapa hinsolpa chu ahin, chule, hichu, chonset lhatdohna ding ahi’’ (Romans 8:30). Hiche tonsot  thil umdol Ama le eiho het a phongdoh dinga thuheng um chasun chu “Ama Achamtah in aki sunem’e”ti bou ahi.
(6) “thina chan-gei tona’n thupeh nit in”. Kidang tahbeh ahi! Hichea hi Pathen-mihem chu thia ahitai. Pathen thi-a thi am, ole, mihem thi-a thi am? Pathen-mihem thi in athi in ahi. Adam masa chun thupeh anangai hile ‘hinna’ hidin ahin, hinla, thupeh anit-lou jeh in thina asoh tan, Adam nunung hin thina geiya thupeh anit ngaiya ahitai, chutilebou, Adam masa chilhah ho huhhingna chang thei diuva ahi ‘’thina’a kona hinna’’ (John 5:24 R.V.). ‘’Adam jeh a mijouse athi ahin,Christa jala mijouse kihinsah ding ahiuve” (1 Corinthians 15:22). Gucha-michom ho thina gimnei tah a cross chunga Ama chamtah a ahung thi ding chu, michonseho huhdohna dinga Pathen thilgonsa mong anahi, chule, I-Pakaiyu chu Achamtah a kipelut jenga anahi. Thupeh nitna lhingset ahi.
 (7) ‘’ . . . thingpel’a thina chan geiyin thupeh anit in ahi.” I-Pakaiyu thi bang hin kima athi khapon, tua kona jong koima hitia chu thilou ding ahi. Midang hojong cross chunga athinai, hinla, Jesu , tonsot Pathen Chapa vang hi, ama chamtah’a le nopna neiya hitobang gucha-michom ho thibanga hi thia, cross chunga thina chan-geiya hungthia anahi. Agam sung mite chun cross’a thi chu da-umpena ana gel’u ahi.A Danthu’va kijih dan chu, “Aki khailih chan chu Pathen sapsetna change ahi’’ (Deuteronomy 21:23; cf. Galatians 3:13). I-Pakaiyu chu athi keu mai ahipoi, hinla, gucha-michom le achonsepen ho chonset chan-gei pohgih poa thia ahi. Van a loupina’a kona leiset chonset muna hung kumlha’a, jachat-umtah a mihem’a hung penga ahi.
(aban jom umding)

No comments:

Post a Comment